عدم صحّت نيابت واجب الحجّ

[ 4 . ] و جايز نيست نيابت كسى كه حج بر او ثابت و مستقر در ذمّه او شده باشد، مگر با عجز از حج از خودش به هيچ وسيله‌اى و تمكّن از حج نيابتى، كه در اين صورت با وسيله‌اى كه به توسطِ مثلِ استيجار محقّق مى‌شود، نيابت او صحيح است.

   حصول استطاعت در اثناى حج استيجارى

و اگر استطاعت در اثناى حجِ استيجارى حاصل شد، اجاره منفسخ نمى‌شود، بلكه با بقاى استطاعت تا سال ديگر، واجب مى‌شود حج اصالتى.

و اگر مستطيع، عاجز شد و اجير شد و قبل از شروع در حج، قادر بر حج اصالتى شد، پس در انفساخ اجاره ـ به جهت كشف عدم قدرت شرعيّه ـ تأمّل است؛ به خلاف صورت حدوث استطاعت ماليّه مثلاً بعد از اجاره و قبل از شروع در حج.

   عدم صحّت حج تطوّعى بعد از استقرار حج

و مستطيع بعد از استقرار حجِ متروك در ذمّه او، حج تطوّعى از او صحيح نيست اگر چه استطاعت ماليّه زايل شده باشد، مگر آنكه به سبب غفلت از وجوب حجّه‌الاسلام يا اعتقادِ جوازِ حج تطوّعى، قصد امر فعلى نمايد و آن را تخصيص به تطوّع بدهد كه اجزاى از حجّه‌الاسلام خالى از وجه نيست. و هم چنين حج نيابتى صحيح نيست از مباشر و از منوبٌ‌عنه.

كسى كه حج را به جا آورده باشد ـ چه واجب بوده چه مندوب و بر او عمره واجب نباشد ـ مى‌تواند نايب بشود در همان سال در عمره از غير خودش. و كسى كه عمره واجب را به جا آورده مى‌تواند حج از جانب غير نمايد اگر بر او حج واجب فورى نباشد؛ پس هر كدام از حج و عمره كه به جا آورده شد و مكلّفِ فورى به [ انجام دادنِ ] ديگرى نباشد، در آن ديگر [ مى‌تواند ] نايب از غير بشود.