1
پنجم: برداشتن سر از سجده اوُلى و نشستن بر حالت اعتدال و اطمينان، چنانچه در سر برداشتن از ركوع، ذكر شد.
ششم: آن كه خم شود از براى سجود تا به حدّى كه محلّ پيشانى، مساوى با محلّ وضع قدمين باشد حال سجود، نه حال قيام.
س . در سجده، پست و بلند[1] تا چه حدّ، ضرر ندارد؟
ج . به قدر يك «آجر» كه چهار انگشتِ مضموم باشد، مضرّ نيست.
س . اگر كسى عاجز شود از سجده كردن چه كند؟
ج . بايد خم شود به قدرى كه بتواند، و محلّ سجود را بلند مىكند به قدرى كه نتواند در پستتر از آن سجده نمايد[2] و اگر به هيچ قسم نتواند خم شود، به جاى آن، به سر اشاره مىنمايد؛ و اگر نتواند به سر اشاره كند، به دو چشم اشاره نمايد؛ و اگر آن هم نشود، به يك چشم اشاره نمايد و واجب است[3] برداشتن چيزى را كه بر آن سجده كند.
س . بر چند چيز، سجده مىتوان كرد؟[4]
ج . [ هفتم ] چيزى كه مايصح السّجود عليه مىباشد، زمين است و هر چه از زمين مىرويد، مگر آن چيزهايى كه انسان مىخورد و معدنى كه خارج از اسم ارض باشد و كاغذ اگر از حرير چه رنگدار باشد يا بىرنگ؛ و احوط ترك مأخوذ از حرير است.
س . به شانه آبنوس، سجده صحيح است يا نه؟
ج . بلى صحيح است اگر چه كَنده باشد.
س . بر تنباكو و تتن، سجده مىتوان كرد يا نه؟
[1] . يعنى مابين موضع جبهه و قدمين يعنى ابهامين.
[2] . با رعايت صدق سجود عرفاً.
[3] . در ايما لازم نيست.
[4] . در تفصيل اين مسأله تا آخر، مراجعه شود به مكان مصلّى از تعليقه.