دوّم: آن كه هيچ يك را ادراك نكند[1]، پس اشكال نيست در عدم ادراك حج؛ پس به همان احرام[2] حج، عمره مفرده كه عبارت از طواف و نماز و سعى و تقصير و طواف نساء و نماز آن باشد، به جا مى‌آورد و از احرام مُحلّ‌مى‌شود؛ و اگر چنانچه گوسفند همراه داشته باشد، ذبح مى‌كند؛ و مستحبّ است كه بماند در منى با حجاج و چون به مكّه رود، افعال عمره را به جا مى‌آورد و در سال آينده حج مى‌كند اگر شرايط مقرّره وجوب حج در باره او متحقّق بشود.

سوّم: آن كه ادراك بكند اختيارى عرفه را با اضطرارى مشعر.

چهارم: عكس آن. و در هر صورت حج صحيح است و دعواى اجماع[3] بر صحّت در هر دو مسأله شده است.

پنجم: آن كه ادراك كند اضطرارى هر دو وقوف را. و در صحّت حج در اين صورت، خلاف است، [ و ] صحّت بعيد نيست[4]، لكن احوط اعاده حج است در سال آينده با شرايط وجوب.

ششم: آن كه ادراك كند اضطرارى مشعر را تنها. در اين جا نيز خلاف است؛ و عدم

[1]. آن در صورتى بى‌اشكال است كه هيچ يك از اختيارى و اضطرارىِ هيچ يك را ادراك نكند، چنانكه خواهد آمد؛ و در اين صورت، فرقى بين عمد و غير آن نيست.

[2]. با نيّت عدول به عمره مفرده على الأحوط، و وجوب ذبح گوسفند كه همراه داشته باشد، محتاج به تأمّل است؛ بلى موافق احتياط و مروىّ در خبر «داود رقّى» و صحيح «ضريس» به نقل «فقيه» است.

[3]. در صورتى كه فوت اختيارىِ ديگر عمدى نباشد، مگر آنچه در صورت ادراك اختيارى عرفه با اضطرارى سابق مشعر گذشت؛ و هم چنين فوت اختياريها در صور آينده، مقّيد به عدم تعمّد است.

[4]. چه اضطرارى مشعر ليلى سابق آن يا نهارىِ لاحقِ آن باشد، على الأظهر.