عدم لزوم هدى در موارد امكانِ عدول از حج به عمره مفرده

22 . و اظهر در موارد امكان عدول از حجْ به عمره مفرده، عدم تعيّن تحلّل به هدى است و جواز عدول و تحلّل به انجام عمره مفرده است و بر او است حج در سال آينده با وجوب آن؛ و هم چنين [ است ] عدول از عمره تمتّع به افراد در صورت ممنوعيّت از خصوص حج قبل از اتمام عمره تمتّع، و در اين صورت بر او هدى براى تحلّلْ لزوم ندارد. و فرقى به حسب ظاهر، بين عدول به عمره مفرده قبل از فوات حجّ به حسب زمان و بعد از آن نيست با فرض مصدوديّت و با فرض جواز عدول به عمره مفرده و تحلّل به آن.

   لزوم تحلّل به عمره مفرده در فرض فوت حج بدون تفريط

23 . اگر مصدودِ از حج، صبر نمود تا آن كه حجْ فوت شد بدون تفريط، در اين وقت نمى‌تواند متحلّل به هدى بشود، بلكه متحلّل به عمره مفرده مى‌شود، و بر او دَمى نيست، و بر او قضاى حج است در سال آينده اگر واجب مستقرّ بوده يا آن كه استطاعتْ استمرار داشته باشد تا آينده؛ و گرنه واجب نيست قضا در صورت نفى اگر چه اتمام واجب شده باشد به شروع، و در صورت استطاعت در خصوص آن سال اگر نبود مصدوديّت.

24 . و اگر مصدود از مكّه بود بعد از احرام عمره تا زمان فوت وقت حج، متحلّل مى‌شود از عمره به هدى، هر كجا باشد.

   ميزان وجوب حج در سال آينده بر مصدود

25 . و تحلّل به هدى براى مصدود هر جا كه جايز است، اقتضاى وجوب حج در سال آينده ندارد، بلكه وجوب، تابع استقرار و وجوب حج است.

   ثمره عقوبتى بودن حج در فرض افساد

26 . و در صورت افساد و وجوب اتمام اگر مختار شد كه اوّلى عقوبت است، پس در