بگذرد بر آن چند روز، يا تمام ماه، واجب است بر او قضا.

و اگر غافل شود از جنابت يا از غسل، يا از آن كه شب، شبِ روزه است، واجب است بر او قضا على‌الاقوى.

و واجب است [ قضا ] بر مرتدّ، چه ملّى باشد چه فطرىّ.

و مستحب است تتابع در آن؛ و ترتيب در آن، واجب نيست،[1] چه از يك سال بگذرد، يا بيشتر، لكن سنت است.

3 . كفّاره روزه

س . كفّاره افطار كردن صوم رمضان يا نذرِ معيَّن را بيان فرماييد؟

ج . كفّاره بر سه گونه است:

اوّل: «بنده آزاد كردن»

دوّم: «دو ماه پى در پى روزه گرفتن»

سوّم: «شصت مسكين را طعام دادن»، اگر به حلال افطار كرده باشد؛ و اگر به حرام افطار كرده باشد ـ العياذ باللّه‌ ـ مثل زنا، يا شراب خوردن، يا مال حرام خوردن، هر سه كفّاره را بدهد بنابر احوط.

س . در يوم صوم رمضان اگر مردى زن خود را اكراه نمايد بر جماع و هر دو صائم باشند، حكمش چيست؟

در اين صورت واجب است بر زوج دو كفّاره بدهد؛ و اما اگر زن اطاعت مرد را نموده باشد، واجب است بر هر يك كفّاره؛ و اگر زن در اثنا راضى بشود، يك كفاره بر

[1] . در ضيق وقت و عدم امكان جمع، نيت نمايد موقّتِ به مابين دو رمضان را بالنسبه به غير موقت و معيّنِ به نذر را ـ مثلاً ـ بالنسبة به غير معيّن.